Oog om oog, tand om tand

 

Jezus gaat vandaag weer verder met zijn toespraak op de berg. Oude regels komen langs, over hoe je om kunt gaan met elkaar. 'Oog om oog, tand om tand' is een oud spreekwoord uit de Bijbel. Bij ons verwijst dat spreekwoord naar wraak. Maar de joodse wet bedoelt: wie iets vervelends doet, kan een gelijke straf verwachten. Deze regel probeert ruzie tussen mensen te beperken. Want omgaan met vrienden is niet zo moeilijk, maar omgaan met vijanden wel. Daar heeft Jezus nieuwe ideeën over. Vijanden moeten vrienden worden. En dat is geen gemakkelijke opgaaf, maar wel een die bijdraagt aan een betere wereld! 

We hopen dat de kinderen deze morgen zullen ontdekken dat het een kunst is om met mensen die allemaal iets verschillends willen, samen te leven. Vijanden worden of ruzie krijgen, gebeurt maar zo. Maar samen kom je verder.

Opening

Vreemde gezichten

Zorg voor u begint dat er gebedjes klaar liggen voor de kinderen zodat ze zometeen mee kunnen bidden.

Ga met de kinderen samen aan een tafel zitten, Vraag ze om vandaag eens te gaan zitten naast iemand die ze niet zo goed kennen, of waar ze normaal gesprokken niet zo snel naast gaan zitten. Misschien is er wel iemand die ze nog nooit gezien hebben?

Vertel ze dat we dat vandaag doen omdat Jezus ons gaat vertellen dat we ook onze vijanden lief moeten hebben. Vijanden hebben we hier niet maar door goed om te gaan met kinderen die we nog niet kennen, en die nog geen vrienden zijn, leren we het alvast in het klein. Toch zal het moeilijk zijn om iedereen lief te hebben, daarom vragen we God ook om hulp in ons gebedje dat we samen gaan bidden.

Steek eerst de kaars voor de kinderwoorddienst aan, en bid dan samen het gebed (dat u vindt bij het kopje Gebed).

Bijbel

Navertelling Matteüs 5,38-48

De evangelielezing van vandaag is Matteüs 5,38-48 Voor de jongste kinderen kan de navertelling gebruikt worden, voor wat oudere kinderen is de vertaling uit b.v. het Evangelieboek voor kinderen of de Bijbel in Gewone Taal ook heel goed te begrijpen.

Oog om oog, tand om tand
Jezus zat op een berg met al zijn leerlingen om zich heen. Hij had gehoord dat sommige mensen leefden volgens regels waar Hij het niet mee eens was. Een van die regels was: oog om oog, tand om tand. Deze regel legde sommige mensen zo uit dat als iemand anders jou pijn doet, jij hem of haar precies evenveel pijn mag doen.
Maar Jezus zei tegen zijn leerlingen: “Als iemand jou op je rechterwang slaat, laat hem je dan ook slaan op je linkerwang. Wil iemand jouw hemd afpakken, geef hem dan ook je jas. Als iemand jou iets vraagt, geef het hem dan. Als iemand iets wil lenen, leen hem dan je spullen.”

Dit waren hele moeilijke regels; de leerlingen hadden daar nog nooit van gehoord. Wie laat zich nou slaan, of spullen afpakken? Maar Jezus was nog niet klaar.
Hij had ook gehoord dat sommige mensen vonden dat je je naasten lief moest hebben, en dat je je vijanden moest haten.
Jezus zei daarover tegen zijn leerlingen dat ze ook van hun vijanden moesten houden. En dat ze voor hun vijanden moesten bidden. “Je moet goed zijn voor alle mensen, want God is ook goed voor alle mensen. Het is gemakkelijk om goed te zijn voor je vrienden, dat kunnen slechte mensen ook. Maar je moet proberen te leven zoals God dat doet, en God houdt ook van de mensen die soms slechte dingen doen.”

Gebed

Gebed om boosheid los te laten

Goede God,

Wij vinden het soms moeilijk om lief te zijn.
Als mensen iets stuk maken wat van ons is
worden wij boos
en sommige mensen vinden wij stom/raar.
Die doen anders dan wij, 
en we kennen ze niet goed.
Wij bidden U:
help ons onze boosheid los te laten,
en om van de mensen die wij soms stom/raar vinden
te gaan houden.

Amen

Verwerking

Gesprek met de kinderen

Jezus vertelt zijn leerlingen, en dus ook ons, geen wraak te nemen en van iedereen te houden. 
Vraag aan de kinderen of iemand wel eens iets van hun heeft afgepakt, of heeft stuk gemaakt, waar ze dan verdrietig om waren. Praat er even over door en stel vragen:
- Wat hebben ze toen gedaan?
- Had het zin om dat te doen?
- Voelden ze zich beter nadat ze dat gedaan hadden?
- Hoe voelde de andere persoon zich toen?
- Hoe is het verder gegaan? Zijn ze nu vrienden met die persoon?

Laat als het mogelijk is verschillende kinderen hun verhaal vertellen. Wellicht zijn er kinderen die ruzie gemaakt hebben, en nog steeds vijandig tegenover elkaar staan. Hopelijk zijn er ook kinderen die geprobeerd hebben ‘hun vijanden lief te hebben’ en het goed te maken met elkaar. Vraag ook of ze dat moeilijk vonden.

Leg aan de kinderen uit dat wraak nemen vaak alleen maar negatieve gevolgen heeft. Jij wordt er niet gelukkig van, en de andere persoon ook niet. Als je in plaats van wraak te nemen de ander vergeeft en je met die andere persoon gaat praten, dan kun je soms zelfs vrienden worden. Dit maakt het leven voor allebei gemakkelijker.

Begrijpen de kinderen waarom Jezus vindt dat je geen vijanden moet haten? Misschien zullen de kinderen begrepen hebben dat God van elke mens houdt, en elke mens waardevol vindt; en dat wij graag willen leven zoals Hij dat wil.

Maar het is ook veel prettiger om te leven te midden van vrienden. Hoe minder mensen je hebt die je niet leuk vindt, hoe gemakkelijker het wordt om fijn te leven, en het wordt zelfs gemakkelijker om, zoals Jezus zegt, iedereen lief te hebben.

Om dit duidelijk te maken, kunt u met de kinderen de spelletjes spelen die u vindt bij Extra's.

Oog om oog spelletje

Lees het verhaal van Lotte en Alex voor aan de kinderen, of vertel het uit uw hoofd.

Oog om oog....
Lotte was aan het springen op de trampoline, toen Alex er aan kwam. Alex wou ook springen, maar dat mocht niet van Lotte. Daarom was Alex boos en duwde Lotte van de trampoline. Lotte kwam heel vervelend terecht. Haar knieën waren bond en blauw. Ze had zoveel pijn dat ze niet meer kon lopen. Ze was heel erg boos op Alex. Daarom pakte ze een grote hand zand en gooide die recht in het gezicht van Alex.
Alex had heel veel pijn, en kon niets meer zien. Hij stormden richting Lotte en riep: "Dat ga ik terug doen." Alex riep ook nog dat hij Lotte ook blind zou maken.
Toen kwamen gelukkig de ouders van Alex en Lotte naar buiten. Ze hoorden dit en gingen met Alex en Lotte even rustig zitten.
Ze vertelden ze dat als je elke keer maar wraak nam dat dat geen zin had. Oog om oog maakt de hele wereld blind.
Alex zou een paar dagen niets meer kunnen zien. Lotte kon een paar dagen niet meer lopen.
De ouders zeiden tegen Alex: “Lotte is nu gelukkig niet blind, maar ze kan niet lopen”, en tegen Lotte zeiden ze: “Alex is nu blind maar kan gelukkig nog wel lopen.” Als jullie elkaar de komende dagen nou eens zouden helpen. Alex moest de komende dagen de rolstoel van Lotte duwen, en Lotte vertelde Alex precies waar ze heen moesten. Zo werden Lotte en Alex hele dikke vriendjes.

Speel daarna Lotte en Alex na. Neem een stoel met wieltjes en zet een parkoers uit. Plaats Lotte in de stoel en doe Alex een blinddoek om. Laat alle kinderen één voor één de opdracht doen. Om deze opdracht nog wat extra kracht bij te zetten kunt u de kinderen tweetallen laten maken met kinderen die ze niet zo goed kennen of waar ze niet zoveel mee hebben. Op deze manier moeten ze leren te vertrouwen op een onbekende.

Rebus: heb je vijanden lief

De boodschap van Jezus is niet altijd meteen duidelijk.
Je moet even zoeken vopr je precies begrijpt wat er bedoeld wordt. 

Print de rebus en laat de kinderen zoeken naar de oplossing.

(En Ik zeg jullie heb je vijand lief en bid voor wie jullie vervolgen, alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel)

Bied spelletje

Speel een spelletje om de waarde van iets op het spoor te komen. Dat kan op twee manieren.

1. Met een kleine groep kinderen en genoeg tijd of de mogelijkheid de groep in twee kleine groepjes op te splitsen. (max 6 personen)
Geef de kinderen 3 papiertjes (nep geld) met daarop verschillende waardes geschreven. Bijvoorbeeld een papiertje met 5 er op, eentje met 10 en één met 15 erop. Ze hebben dan allemaal in totaal 30 euro. U Legt nu een aantal verschillende snoepjes voor uzelf neer. In totaal heeft u twee snoepjes per persoon. Schuif een snoepje naar voren en vraag aan de kinderen wat ze er voor willen bieden. Het kind dat het meeste biedt krijgt het snoepje en moet het geboden geld inleveren. Herhaal dit tot de snoepjes op zijn.

2. Met een grote groep kinderen of weinig tijd.
Geef twee kinderen ieder een briefje van 5, 10 en 15 euro (nep geld) en schrijf hun naam achter op het geld. Leg dan vier verschillende snoepjes op tafel. Ze mogen bieden op de verschillende snoepjes, door hun geld bij die snoepjes te leggen die zij graag willen kopen. Zeer waarschijnlijk bieden de kinderen verschillend op snoepjes.

Leg aan de hand van dit spel uit dat de waarde van iets voor iemand heel erg kan verschillen. Terwijl iemand al zijn geld aan dat dropje wilde uitgeven, wilde iemand anders daar helemaal niets aan uitgeven.
Je kunt dus altijd tegen problemen aanlopen als je iets van iemand anders kapot maakt. Jij kunt iets maar een of twee euro waard vinden, en zoiets kan in de winkel ook maar een of twee euro kosten, maar voor een ander kant het van onschatbare waarde zijn.

Maak het voorbeeld concreet: De kinderen hebben allemaal vast iets dat ze heel veel waard vinden. Een pop, een autootje, een theeservies, of een racebaan. Als dat stuk gemaakt wordt door een ander dan zal die ander misschien zeggen dat het maar een (stomme) pop was. Misschien koopt hij of zij zelfs wel een nieuwe pop. Deze heeft alleen een andere waarde, want die ene pop was niet te vervangen.

Zo is dat met heel veel dingen in het leven. Hoe ga je daar mee om? Jezus zegt hierover:
Maakt iemand iets stuk van jou, probeer hem dan te vergeven. Maak jij per ongeluk iets stuk van een ander, luister dan naar die persoon, en probeer het goed te maken met die persoon. Niet door hem of haar iets van precies dezelfde waarde terug te geven, maar door net iets meer te geven, om te laten zien dat het je echt spijt. Zo doe je net iets meer dan nodig is, en zo maak je vrienden!

Achtergrond

De Bergrede is een toespraak van Jezus gericht aan zijn leerlingen. De toespraak wordt Bergrede genoemd omdat er in de openingszinnen gezegd wordt dat Jezus een berg opging. De berg zou weer terugwijzen naar het moment dat Mozes de Torarollen kreeg, want Mozes kreeg de belangrijkste regels binnen het Joodse geloof op een berg. 

Jezus gaat deze week verder waar wij de vorige week gestopt zijn: Hij geeft nog twee concretiseringen van de manier waarop met de regels omgegaan dient te worden. De Tora is een gids die in moeilijke situaties uitkomst kan bieden. 

Vijanden liefhebben
In het gedeelte uit Leviticus dat bij deze zondag hoort, staan de bekende woorden: 'Heb je naaste lief als jezelf'. In Jezus' tijd ontspon zich een discussie over wie die naasten dan wel zijn. Zijn het geloofsgenoten, of kan het ook een vreemdeling zijn? We kennen deze kwestie uit het verhaal van de Barmhartige Samaritaan. (Lucas 10:25-37) 
Jezus legt 'de ander liefhebben als jezelf' uit als het liefhebben van vriend en vijand, van geloofsgenoot en vreemdeling. Wat iemand ook gedaan heeft, elke mens blijft een schepping Gods.

Oog om oog, tand om tand
Oog om oog, tand om tand is een zeer bekend spreekwoord binnen de Nederlandse cultuur. Of je nu opgegroeid bent met of zonder de Bijbel. Het wordt doorgaans gebruikt om wraak goed te praten. De regels 'oog om oog, tand om tand' maken deel uit van een langere reeks (in het boek Leviticus 24,17-22): Leven om leven, hand om hand, brandwonde om brandwonde, striem om striem enzovoort.
Daar worden ze echter op een heel andere manier gebruikt: namelijk in de context van schadevergoeding: Wanneer je iemand letsel hebt toegebracht moet daarvoor schadevergoeding betaald worden die van van gelijke waarde is.
Er wordt daarbij uitgegaan van de dader, en niet van het slachtoffer.
In het spreekwoord in onze cultuur wordt uitgegaan van het slachtoffer; je mag wraak nemen tot dezelfde hoogte van wat jou aangedaan is. In de Joodse christelijke traditie wordt het gezegde dus juist andersom gebruikt.

Een voorbeeld: 
Als je iemand oogletsel hebt toegebracht, dan zul je dat weer goed moeten maken. Dat kan door de ander iets te laten doen (jou ook een blauw slaan) of iets te geven wat dezelfde waarde vertegenwoordigt (een boete betalen). Het gaat over zoveel schadevergoeding betalen dat je hem als het ware zijn oog teruggeeft: Een oog voor een oog! Het gaat over compensatie. Uitgangspunt is de dader, die goed moet maken wat hij verkeerd deed. Het gaat hier niet over wraak nemen, maar over het accepteren van de vergelding. 

Bekend is de uitspraak van Mahatma Ghandi: An eye for an eye only ends up making the whole world blind. (oog om oog maakt op den duur de hele wereld blind)

De andere wang
De oproep van Jezus om iemand de andere wang toe te keren gaat terug op de Leviticus-tekst: een striem voor een striem. Jezus vraagt zijn leerlingen om geen schadevergoeding te eisen (een striem voor een striem) maar de vernedering te accepteren en de dader zijn andere wang toe te keren, om hem zo te confronteren met zijn smadelijke daad. Zo'n houding is pas echt groots!