Wat is dood?

 

Met elkaar gaan we deze Veertigdagentijd op weg naar het Licht dat het duister overwint. In de verhalen die we deze periode horen leven we toe naar dat Licht dat in de paasnacht in onze kerken ontstoken zal worden. Samen maken we een kaars met symbolen uit de verhalen om aan dat Licht te ontsteken.

Praten met kinderen over de dood wordt vaak als moeilijk ervaren, of is soms zelfs een taboe. Vandaag staat de dood echter in het Evangelie centraal. We willen een gesprek daarover dan ook niet mijden. Bovendien kan je alleen maar begrijpen wat Pasen betekent als je de dood serieus neemt.
Het verhaal van de opwekking van Lazarus door Jezus laat ruimte om filosoferen over de dood.

In deze kinderwoorddienst proberen we met de kinderen over de dood in gesprek te gaan. Er is daarbij heel nadrukkelijk ook ruimte voor eigen ervaringen en verhalen.

Voor de jongere kinderen is er weer een verhaal van Kleine Uil wordt wijs, waarin Joes en Kleine Uil samen verdrietig zijn om een dood vogeltje, maar ook troost vinden als ze hem op een mooi plekje begraven.

Opening

Wat is dood?

Leg een paarse doek over een tafeltje of leg deze op de grond. Leg een stapel wat grotere, gladde kiezelstenen op het kleed. Zet een kaars op het kleed.

Steek de kaars aan om de kinderwoorddienst te openen en zing het vijfde couplet van het stapelliedje (zie bij Extra’s).
Vandaag hebben we het over ‘Wat is dood?’ Probeer samen met de kinderen te onderzoeken wat dood is.
Is het ook mogelijk dat je iemand dood noemt die nog wel ademt? Bijvoorbeeld omdat hij of zij niets meer onderneemt. En is er een verschil tussen dood en morsdood? Of hoe dood is je vriendje als je hem bij het cowboytje spelen dood schiet?

Ongetwijfeld zullen veel kinderen proberen om verhalen te vertellen over wat zij meegemaakt hebben met mensen en dieren die doodgingen. Beloof dat die later aan de orde zullen komen. Lees dan de evangelielezing.

Bijbel

Navertelling Johannes 11,1-45

De evangelielezing van vandaag is ‘De opwekking van Lazarus’, Johannes 11,1-45. Voor de jongste kinderen kan de navertelling gebruikt worden van Marie-Hélène Delval en Ulisis Wensell, overgenomen uit: Schitterende Bijbelverhalen om voor te lezen, Adveniat, Baarn, 2014, blz.138-140

Voor wat oudere kinderen is de vertaling uit b.v. het Evangelieboek voor kinderen of de Bijbel in Gewone Taal ook heel goed te begrijpen.

Lazarus die dood was

Jezus had een vriend, Lazarus, die woonde in Betanië in Judea, met zijn zussen Marta en Maria. Hij hield van alle drie.
Op een dag hoorde Jezus dat Lazarus ziek was en Hij besloot terug te gaan naar Judea. Maar toen Hij in Betanië aankwam, was Lazarus al vier dagen dood.
Martha holde op Jezus af en zei: “Als U hier geweest was, was mijn broer niet gestorven!” Jezus zei: “Ik ben het leven en de verrijzenis. Wie in Mij gelooft, zal leven!”
Maria kwam ook en viel voor zijn voeten neer van verdriet. Ook Jezus was ontroerd en verdrietig. Hij liep naar het graf in de rots, en liet de steen van de opening wegrollen. Toen bad Hij: “Vader, Ik weet dat U mijn gebed verhoort. Nu bid Ik hardop, zodat de mensen hier weten dat U Mij hebt gezonden: Lazarus! Kom naar buiten!”
Veel mensen geloofden in Jezus, want de overleden Lazarus was levend uit het graf gekomen. Maar toen de hogepriesters hoorden wat er gebeurd was, werden ze bang. Die dag besloten ze, dat Jezus moest verdwijnen, voorgoed.

U kunt wanneer u het verhaal vertelt, ook het stripverhaal van de opwekking van Lazarus bij uw vertelling gebruiken.

Kleine Uil wordt wijs - Troost

Mara en Hannelies hebben een dood vogeltje gevonden. Joes en Kleine Uil tonen zich echte vrienden en gaan hem begraven. Dat geeft troost.

Het evangelieverhaal is Joh. 11,1-45; Jezus wordt bij zijn zieke vriend Lazarus geroepen maar als Hij aankomt is Lazarus al begraven. Marta heeft vertrouwen in Jezus, en met Gods hulp wordt Lazarus opgewekt.

Vragen voor wie wil napraten:
-      Heb je zelf wel eens mee gemaakt dat een dier of iemand die je kent niet meer beter kon worden?
-      Heb je wel eens een graf gezien? Hoe zag het er uit? Wat vond je ervan?
-      Joes en Kleine Uil werden getroost door het mooie grafje voor de vogel. Als jij wel eens verdrietig bent, wie of wat kan jou dan troosten?

Gebed

Gebed om liefde sterker dan de dood

Goede God,
wij vieren vandaag de vijfde zondag van de veertigdagentijd;
een tijd om stil te staan,
een tijd om in ons zelf te keren,
een tijd om ons te bezinnen.
We bidden vandaag
dat onze liefde en vriendschap
sterk is, sterker dan de dood.
Moge we van Jezus leren
dat we moed moeten houden
omdat God het leven wil en niet de dood.
Amen.

Verwerking

Gesprek met de kinderen

Lazarus was dood. Hoe was hij dood volgens de kinderen? Was hij niet meer ademend, was hij morsdood, was hij schijndood, wat denken zij ervan? (Ga niet met de kinderen op zoek naar het enige ware antwoord, want dat is er niet.)
Welke argumenten hebben ze voor hun keuze, uit het verhaal, maar wellicht ook uit hun eigen ervaringen? Bespreek met de kinderen:
Als Lazarus niet meer ademend was, wat heeft Jezus dan gedaan?
Als Lazarus schijndood was, wat heeft Jezus dan gedaan?
Als Lazarus morsdood was, wat heeft Jezus dan gedaan?
Als Lazarus sociaal dood was etc...
In alle gevallen heeft Jezus iets bijzonders gedaan. Wat betekent dat voor ons?

Laat de kinderen daarna hun eigen ervaringen met de verschillende vormen van dood vertellen.

Wat zouden zij graag in een paar woorden tegen een geliefde dode zeggen? Praat daarover en laat de kinderen die tekst op een gladde steen schrijven met stiften. Als u een paar kleurenstiften of krijt hebt, kunnen ze de steen ook verder versieren.

Extra's

Bouwen aan de paaskaars

Tijdens de zondagen van de veertigdagentijd maken de kinderen gezamenlijk een eigen paarskaars voor hun kinderwoorddienst groep. Zij doen dit door elke week een klein stukje van de kaars te versieren met wasfiguurtjes. De sjablonen hiervoor zijn te downloaden bij de Extra's. Met Pasen zal het licht ontstoken worden en kan de kaars (indien gewenst) gezegend worden.

Daarnaast kunt u ervoor kiezen om ieder kind een eigen kaars te laten maken. Deze kaarsen bewaart u voor de kinderen tijdens de veertigdagentijd. De kinderen versieren elke zondag een stukje van hun eigen kaars. We beseffen dat de samenstelling van de groep steeds wisselt. De ene kaars heeft dan wat meer symbolen/versiering dan de andere.
De kaarsen kunnen aan het einde van de veertigdagentijd meegegeven worden om in de paaswake te ontsteken aan de paaskaars.

Benodigdheden:

- Voor ieder kind een diner- of huishoudkaars
- 1 grote witte kaars voor de kinderwoorddienstgroep
- Versierwasbladen in diverse kleuren om de kaars mee te versieren (hobbywinkel)
- Sjablonen ‘wat maakt jou sterk’ (te downloaden)
- Knutselmesjes of kinderscharen

Hoe ga je te werk:
- ieder kind krijgt deze veertigdagentijd een eigen kaars en u heeft 1 grote kaars die door de kinderen versierd wordt.
- Zet op de kaars 5 dunnen lijntjes (met een mesje of met een versiersel) (zie foto)

- download de sjablonen van de 1e zondag en knip ze uit op stevig papier
- de kinderen kunnen het sjabloon op de versierwasbladen leggen en zelf uitsnijden. De kleintjes moet u helpen, of u maakt er alvast een aantal van was van te voren.
- de figuurtjes van was kunnen met de warme hand op de kaars worden geplakt. Wrijf er goed overeen.

Elke week komt er een ring bij die versierd wordt.

Alternatief: paaskaars versieren op papier

Een goedkoper alternatief, wanneer u niet met kaarsen en was wilt werken:

Geef elk kind een papieren kaars voor elke zondag. U vindt een voorbeeld hieronder. Deze papieren kaars kan versierd worden.
De sjablonen kunnen dan gebruikt worden om over te trekken.

 

Tip: u kunt de papierenkaarsen verwerken tot een kaarsenstandaard op de volgende manier:

• Teken het patroon over op stevig wit en paars papier, zodanig dat er twaalf of veertien kaarsen per kind zijn. (6 wit en 6 paars) (of 7 wit en 7 paars als u deze knutsel ook met Pasen wilt gebruiken)
• Kleur, versier of zet teksten op de witte kaarsen en knip ze uit.
• Plak de witte op de paarse zodat je een stevige kaars krijgt
• Maak nu van stevig paars papier een ronde reep.
• Lijm of niet hierop de 6 of 7 kaarsen en maak een mooie standaard om een paaskaars in te zetten.

TIP:
1. Print de sabloontjes van de figuren die bij het verhaal horen. Hiermee kan de papieren kaars per week worden versierd.
2. Geef de kinderen die er zijn elke week een papierenkaars. Laat deze versieren. Geef ze niet mee naar huis maar bewaar ze tot Pasen. Maak met Pasen met de kinderen die er zijn mooi kaarsenstandaards van alle papieren kaarsen die gemaakt zijn.

Stapelliedje

Voor elke week een coupletje extra. Zing het liedje op de wijs van 'Ga je mee, zeg niet nee...'
De meldodie is te beluisteren via deze link.

Eerste zondag

Zoek het licht, heel gericht
doe je ogen niet dicht.
Geniet luisterend van het verhaal.
Jezus komt dichterbij
Hij verbindt jou met mij.
Leer zijn liefde voor ons allemaal.

Welke keus maakt jou sterk?
En wie wil je graag zijn?
Denk er zelf eens over na!
Nou, wat vind je echt fijn?

Tweede zondag

Zoek het licht, heel gericht
doe je ogen niet dicht.
Geniet luisterend van het verhaal.
Jezus komt dichterbij
Hij verbindt jou met mij.
Leer zijn liefde voor ons allemaal.

Denk terug aan de top!
Ben je boven geweest?
Denk er zelf eens over na!
Was dat ook een groot feest?

Derde zondag

Zoek het licht, heel gericht
doe je ogen niet dicht.
Geniet luisterend van het verhaal.
Jezus komt dichterbij
Hij verbindt jou met mij.
Leer zijn liefde voor ons allemaal.

Heb je water genoeg?
Ligt er brood op je bord?
Je krijgt Gods liefde erbij.
Nergens kom je tekort.

Vierde zondag

Zoek het licht, heel gericht
doe je ogen niet dicht.
Geniet luisterend van het verhaal.
Jezus komt dichterbij
Hij verbindt jou met mij.
Leer zijn liefde voor ons allemaal.

Zeg, wie heeft het gedaan?
Naar wie wijs ik heel snel?
Heb ik ook een zondebok?
Raakt een mens in de knel?

Vijfde zondag

Zoek het licht, heel gericht
doe je ogen niet dicht.
Geniet luisterend van het verhaal.
Jezus komt dichterbij
Hij verbindt jou met mij.
Leer zijn liefde voor ons allemaal.

Wie mis jij elke dag?
Ging er ooit iemand dood?
Deel je verdriet met een vriend.
Hou je niet eenzaam groot.

Lazarusmasker

Als u de kinderen wilt uitleggen hoe begraven in zijn werk ging in de tijd van Jezus kunt u een pop insmeren met Aloë zalf en vervolgens omwikkelen met verband.
Vervolgens kunt u de kinderen een Lazarusmasker laten maken. Hiervoor is wat dikker papier nodig. Laat de kinderen gaten knippen voor de ogen en de mond, en strepen trekken voor de verbandwindsels. Twee gaatjes aan de zijkant voor een draadje of elastiekje. Klaar.
Zie de afbeelding.

Symbool sjabloon

Tijdens de zondagen van de Veertigdagentijd maken de kinderen gezamenlijk een eigen paarskaars voor hun kinderwoorddienst groep.
Zij doen dit door elke week een klein stukje van de kaars te versieren met wasfiguurtjes. He sjabloon voor deze week is een grafsteen (Wat is dood?).

Verklein de zwart wit tekening tot de juiste grootte voor op de kaars. 
Snijd een kruis en het gras van de wasvellen, en laat de kinderen de onderdelen aan elkaar 'puzzelen', voordat ze hem op de kaars plakken.

Achtergrond

Begraven in Bijbelse tijden

De genezing van de blindgeborene op sabbat, het verhaal dat we vorige week lazen maakte de Joodse leiders al zeer gebrand op de arrestatie van Jezus. In het Evangelie van Johannes is de opwekking van Lazarus de laatste druppel voor hun snode plannen. Het verhaal eindigt met de zin: ‘Vanaf die dag overlegden ze hoe ze Hem zouden doden’. (Joh.11,53) Jezus weet dat Hij een groot risico loopt door terug te keren naar Judea, waar Hij ook al bijna gestenigd was in de tempel. Toch gaat Hij. Tegenstribbelend gaan zijn vrienden mee. Maar ook zij gaan. Ze geven zo inhoud aan een uitspraak van Jezus: “Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden.” (Joh.15,13)
Daarmee worden we in de lezingen van de Veertigdagentijd langzaam maar zeker naar Goede Vrijdag toegeleid. We leren Jezus beter kennen en we zien hoe ver zijn liefde voor anderen ging.

Begraven in de Bijbelse tijden
Het was een gelovige plicht om alle doden te begraven in een ordelijk graf. Niet begraven, en daarmee een lichaam overgeven aan de wilde dieren, was een grove schending van deze plicht. In het bijbelboek Tobit kunt u lezen dat gelovige Joden zelfs hun leven waagden om anderen te begraven. Vanwege het klimaat werd er in de tijd van Jezus zo mogelijk dezelfde dag nog begraven. Dit gebeurde door een lichaam te zalven met Aloë olie vermengd met mirre en het vervolgens in doeken te wikkelen. Dan werd het lichaam in een rotsgraf gelegd. Als iemands lichaam was vergaan werden de beenderen elders op een kleinere plek herbegraven en werd het rotsgraf opnieuw gebruikt voor iemand anders.