Opening
Sterren
De liturgische kleur is deze zondag nog steeds wit.
Tip: Een kerk heeft vaak mooie witte doeken met een opdruk. Vraag aan de koster om zo’n doek. Leg die witte doek (of een andere) neer en zet een kaars in het midden of maak een tafel met deze doek en kaars erop. Leg een aantal sterren verspreid op het doek.
Ga met de kinderen in een kring zitten.
Open de kinderwoorddienst met het maken van het kruisteken en het bidden van het Onze Vader. U kunt ook het Onze Vaderlied laten horen. U vindt het bij het gebed.
Bijbel
Wijze mannen uit het Oosten
De evangelielezing van vandaag is Matteüs 2,1-12, de lezing van Driekoningen. Voor de jongste kinderen kan de navertelling gebruikt worden, voor wat oudere kinderen is de vertaling uit b.v. het Evangelieboek voor kinderen of de Bijbel in Gewone Taal ook heel goed te begrijpen.
Wijze mannen uit het Oosten
In Jeruzalem stond een heel groot paleis. Daar woonde koning Herodes. Het paleis zag er mooi uit. Goude torens en grote deuren die helemaal versierd waren. Je kon zo zien dat hier iemand woonde die erg machtig was en veel geld had.
Herodes was koning van de Joden die in het land Israël woonden.
Maar veel mensen wilden graag dat hij weg zou gaan. Hij was niet goed voor de mensen.
Op een dag kwamen er wijze mannen uit het Oosten naar Jeruzalem. Ze zochten een baby jongetje dat de koning van de Joden werd genoemd. Ze dachten dat het kindje in het paleis zou zijn. Ze vroegen: “Waar is de koning van de Joden die zojuist geboren is? Wij hebben zijn ster aan de hemel gezien en zijn gekomen om hem eer en cadeaus te brengen.”
Herodes werd heel ongerust. Het was dus waar wat hij gehoord had!
Hij riep al zijn geleerde mensen bij elkaar. “Weten jullie waar het kind dat koning van de Joden wordt genoemd geboren is?”, vroeg hij hen. Ze zeiden: “In Betlehem in Judea is het kind geboren.”
Herodes liet de wijze mannen uit het Oosten bij zich komen. Hij zei: “Ga naar Betlehem, en als je het kind hebt gevonden, kom het mij dan vertellen, zodat ik hem ook cadeautjes kan brengen en hem welkom kan heten.”
Maar de wijze mannen hadden koning Herodes wel door. Herodes was bang dat dit jongetje in zijn plaats op de troon zou komen. Dus wilde hij dit jongetje doodmaken. Dat gingen ze mooi niet laten gebeuren!
De wijzen mannen uit het Oosten, volgden de ster die ze hadden gezien nog verder. De ster bleef staan boven een stal in Betlehem. Ze werden helemaal blij toen ze Jezus zagen. Ze gingen naar binnen en knielden bij Jezus. Jezus kreeg allemaal cadeaus: goud, wierook en mirre.
De wijze mannen droomde ’s nachts dat ze echt niet langs het paleis van Herodes moesten gaan. Daarom gingen ze via een andere weg terug naar hun eigen paleizen.
Gebed
Gebed om wegwijzers
Goede God,
mensen om ons heen kunnen wegwijzers zijn.
Deze wegwijzers hebben wij nodig
om te leren over het leven.
Mijn vader, mijn moeder,
mijn opa, oma, juf en meester,
zijn sterretjes op mijn pad.
Ze zijn er voor mij,
ze leiden me door dag en nacht.
Wij bidden U: dat wij altijd blijven onthouden
dat ook Jezus een wegwijzer is
die wij altijd kunnen volgen.
Amen
Verwerking
Gesprek met de kinderen
De wijze mannen die bij het kindje Jezus kwamen waren koningen. We hebben ze zelfs hele mooie namen gegeven. Vraag aan de kinderen of ze de namen van koningen weten? Vertel dat ze Caspar, Balthasar en Melchior heetten.
De dag waarop we dit verhaal lezen in de kerk noemen we ‘Drie Koningen’. Het verhaal wordt altijd gelezen op de eerste zondag van januari.
Met Kerst was iedereen verheugd en blij dat Jezus was geboren. Hoop en licht brengt Hij in de wereld. Dat wat al heel lang geleden was voorspeld, is gebeurd. In het Evangelie van vandaag komt de eerste dreiging al om de hoek kijken. Herodes zit niet te wachten op een kind dat als ‘Verlosser’ wordt gezien. Hij is bang voor zijn positie.
Vraag de kinderen welke redenen Herodes had om zo’n klein baby’tje als bedreiging te zien. Waar was hij bang voor?
Zijn zij zelf ook wel eens bang dat er iets gaat gebeuren dat ze niet leuk vinden?
De wijze mannen hebben Herodes wel door en ze besluiten om niet terug te gaan naar Herodes. Dat is juist wel weer heel moedig.
Vraag de kinderen welke redenen de wijzen hadden om Herodes niet te gaan vertellen waar ze Jezus hadden gevonden.
Zijn zij zelf ook wel eens moedig geweest? Hebben ze daar voorbeelden van?
Het was een wijs besluit van de drie wijze mannen om niet terug te gaan naar koning Herodes en een andere weg te kiezen waarlangs ze naar huis gingen.
Iedereen wil een ‘wijs’ kind of een ‘wijs’ mens zijn. Wijs worden moet je leren. Je kan niet alles alleen doen en uitvinden. Het is fijn als er mensen zijn die je de weg wijzen en je dingen leren in het leven. Mensen als een ster die je de weg wijst. Net zoals de drie koningen een ster volgden die hen de weg wees.
Vraag de kinderen wie wegwijzers in hun leven kunnen zijn. (Ouders, opa’s, oma’s, tantes, ooms, vrienden, juffen meesters etc.). Of hebben ze een voorwerp of iets anders wat voor hen een wegwijzer is (zoals de ster van de wijzen). En hoe zit het met hun geloof in Jezus? Is dat een wegwijzer voor hen? Als wij Hem volgen en de betekenis uit de verhalen zoeken die Jezus vertelt, dan helpt dat om goede en wijze besluiten te nemen in ons leven. Hoe zien de kinderen dat?
Na het gesprek gaat elk kind een ster maken met daarop de namen van mensen die wegwijzers voor hen zijn.
TIP:
Als u beschikt over verkleedkleren en/of kronen voor drie koningen, dan kunt u drie kinderen zich laten verkleden als koning. Zij kunnen in processie terug naar de kerk en de kinderen met de sterren gaan hen voor.
U kunt een spel doen om de drie koningen te kiezen. (Zie bij de Extra’s)
Extra's
Spelletje: Wie wordt de koning?
Wie gaan er verkleed als koning?
Benodigdheden:
- Verkleedkleren (mantels, kronen)
- Spelkaarten
Werkwijze:
Maak een selectie van een set speelkaarten waarbij u zorgt dat u er drie koningen in hebt zitten. Laat de kinderen om de beurt een kaart trekken.
Trekt een kind een koning dan rent hij of zij naar de plek waar de kleren of kroon liggen. Het kind verkleedt zich als koning.
Knutselen: Wegwijzerster maken
Sterren maken
Benodigdheden:
- Ster (download) gekopieerd op stevig papier (goud of geel)
- Stiften
- Versiermaterialen (glinsterend)
- Scharen
Eventueel:
- Touwtjes
- Perforator om gaatjes te maken
- Stokjes (20-30 cm. bijvoorbeeld grote satéprikkers)
Werkwijze:
Knip de sterren van tevoren uit of laat dat de kinderen zelf doen tijdens de kinderwoorddienst (afhankelijk van de beschikbare tijd).
Vraag de kinderen om de namen van de mensen die wegwijzers voor hen zijn op de ster te schrijven. Laat ze daarna de ster versieren.
Eventueel kunt u ze een touwtje aan de sterren laten maken en aan een stokje hangen.
De kinderen kunnen deze mee de kerk in nemen na afloop van de kinderwoorddienst.
Driekoningen liedje met dansje
Dit is het liedje van Drie Koningen, dat gezongen wordt langs de deuren.
Dit keer in een gevarieerde versie met een filmpje met plaatjes (als powerpoint).
Ga met de kinderen in een halve kring staan, zodat iedereen het filmpje kan zien.
Zet een kroon op uw hoofd en ga in het midden staan. Zet het liedje aan en bij elk nieuw plaatje dat verschijnt zet u de kroon op een ander kind zijn hoofd. Vraag de kinderen mee te zingen. De melodie is heel simpel en pakken ze snel op.
Liedje: Dag koning Herodes
Dit liedje is deels gezongen en gerapt met een filmpje.
En kan geluisterd worden na het lezen van het Evangelie of de navertelling.
Het is een leuke korte herhaling van het verhaal.
Driekoningentaart
Bak eens een echte Driekoningentaart.
Voor Driekoningen op 6 januari wordt een taart gebakken. Het is een platte taart van frangipanedeeg met erin een munt, een boon (of meerdere) of een porseleinen beeldje. Wie de boon, muntje of beeldje in zijn stuk taart vindt is de koning die dag en mag bijvoorbeeld zeggen wat men gaat eten.
Frangipane is een deeg met boter, suiker, gemalen amandelen, eieren en bloem. Kenmerkend voor de taart voor Driekoningen is ook een laagje glazuur bovenop dit gebak. Het recept voor een echte driekoningentaart vindt u via deze link.
Verstop in een van de koeken een bruine boon, en twee witte bonen. Dat is om de mensen eraan te herinneren dat twee van de koningen wit waren en één bruin.
Het kind dat de (plak) koek heeft met de bruine boon erin, is deze morgen koning, en mag zeggen wat er gebeuren moet.
Verzin van tevoren een paar keuzes die gemaakt kunnen worden: hij of zij mag bijvoorbeeld de beurten geven of meebeslissen welk lied er gezongen wordt. Ook bij het maken van voorbeden kan de koning helpen door aan te geven voor wie er vanmorgen speciaal gebeden moet worden.
Spelletje: Wie is in verwachting?
Om dit spelletje te spelen is een klein balletje of kussentje nodig dat past onder trui of blouse van de kinderen. Ook klinkt een kort melodietje.
Eén kind moet raden wie er zwanger is en staat apart op een paar meter. De andere kinderen staan met de rug naar dit kind en geven onderling links en rechts, heen-en-weer, het balletje/kussentje door en huppelen een beetje totdat de muziek stopt of de begeleider stop zegt. Dan doen ze allemaal net alsof ze het balletje/kussentje onder hun trui/blouse doen. Maar wie heeft het balletje/kussentje écht onder de trui verstopt?
Het kindje dat moet raden heeft van een afstand goed zitten kijken of hij/zij misschien het balletje heeft rond zien gaan. Hebben de andere kinderen het goed kunnen verbergen, of was het balletje/kussentje zichtbaar tussen de armen?
Het kindje dat moet raden kiest één van de kinderen uit door op de schouder te tikken. Alle kinderen draaien om. Is het gelukt, is het goede kind gekozen?
Dit spelletje kan een aantal keer gespeeld worden.
Achtergrond
Drie koningen
Er gebeurt veel zo vlak na Kerst en aan het begin van een nieuw jaar. Feestdagen buitelen over ons heen. Zo groot was de gebeurtenis van de geboorte van Jezus dat het op allerlei manieren onderstreept moet worden. De datum van 6 januari hoort daar zeker bij.
Driekoningen
Onder de naam ‘Driekoningen’ is deze feestdag in Nederland het meest bekend. Maar de officiële naam van dit hoogfeest is ‘Epifanie’ of ‘Openbaring des Heren’. Het feest Openbaring des Heren ontstond in de 2e of 3e eeuw en is ouder dan Kerstmis, dat pas in de 4e eeuw werd ingevoerd. Epifanie was van oorsprong een oosters feest dat de Griekse naam Epiphaneia droeg, wat 'verschijning' of 'manifestatie' betekent. Epifanie herdacht oorspronkelijk alleen de doop van Jezus in de Jordaan. Later kwamen daar de aanbidding door de wijzen en de bruiloft in Kana bij.
In het liturgisch rooster zien wij de doop van de Heer en de bruiloft van Kana alleen in het derde jaar, jaar C, terugkeren, respectievelijk op de tweede en de derde zondag van het jaar; de zondagen na Driekoningen. Bij de doop is de goddelijke openbaring dat de Heilige Geest neerdaalde als een duif op Jezus en God de Vader tot Hem sprak: 'Gij zijt mijn Zoon, mijn veelgeliefde' (Marcus 1:11). Bij de bruiloft van Kana verandert Jezus water in wijn en treedt daarmee voor het eerst naar buiten als de Zoon van God, Iemand die met een heel speciale opdracht op aarde is gekomen.
Maar in verschillende landen is het toch vooral Driekoningen, een kinderfeest, dat gevierd wordt, in Nederland vooral in Brabant.
ln Spanje trekken in veel Spaanse steden grote optochten door de straten. Je kunt dan de drie koningen zien met hun hele gevolg van dienaren, prinsen, prinsessen, paarden en kamelen.
Oude gebruiken
Driekoningen wordt zowel door protestanten als katholieken gevierd.
Willem Barentsz vierde het zelfs tijdens de overwintering op Nova Zembla.
In Nederland werd vroeger met een ster op een stok zingend langs de huizen gegaan. Van oorsprong zouden de koorknapen dat hebben gedaan om geld en voedsel in te zamelen voor de armen. Driekoningen was een liefdadigheidsfeest. Vanaf de zeventiende eeuw name het ‘gewone volk’ de ster zelf ter hand. Met vrijpostige liedjes scharrelden kinderen én volwassenen een feestmaaltijd bij elkaar. In Amersterdam verdwenen ‘sterrenzangers’ aan het begin van de negentiende eeuw.
Ook in onze tijd lopen kinderen voor Driekoningen in groepjes van drie verkleed met een kroon langs de deuren. Ze dragen daarbij lampionnen en zingen een liedje en krijgen als beloning wat snoepgoed en soms geld.
Drie koooningen, drie koooningen,
geef mij nen nieuwen (h)oed.
Mijnen ouwen is verslee-eeten,
mijn moeder mag 't nie wee-eeten.
Mijn vader heeft het geld,
op de toonbank neergeteld.
Oorspronkelijk luidde de laatste zin "op de [russel] rooster geteld. Op de rooster tellen betekent hier: geen geld hebben of geen kunnen bijhouden. Deze versie wordt in Vlaanderen nog altijd gezongen.
De laatste twee regels luiden ook wel: "Mijn vader heeft geen geld, is dat niet slecht gesteld?"
Vroeger werd bij kerken in het kerkportaal rond Driekoningen een toneelstuk opgevoerd met Maria, Jozef, het kindje Jezus, de ezel, de os, Herodes en de Wijzen. Wellicht een leuk idee om weer eens nieuw leven in te blazen.
Wijwater en Driekoningen
Driekoningen was vroeger- net zoals Pasen- traditioneel een doopdag. Ter herinnering aan de doop vindt met Driekoningen de wijding van het water plaats. Het gewijde water met Driekoningen wordt driekoningenwater genoemd. Het wordt gezien als het meest krachtige wijwater. In het Midden en Oost-Europa wordt het gebruikt om alle ziekten te weren voor mens en dier, en om duivelse invloeden te neutraliseren.
Koningen of wijzen?
Driekoningen is een typische benaming die door de eeuwen heen ontstaan is onder de mensen. Het wijkt af van wat er in het Evangelie volgens Matteüs staat: daar is geen sprake van koningen maar van wijzen of magiërs. Magiërs – denk aan ‘magie’ - bestudeerden de stand van de sterren en de loop van de planeten. Uit de stand van die hemellichamen meenden zij aanwijzingen op het spoor te kunnen komen met betrekking tot de toekomst van mens en wereld. In die zin waren de wijzen uit het oosten ook geleerden, wetenschappers in die tijd. Het bestuderen van de sterren was voor de joden verboden, omdat het een ketterse bezigheid zou zijn. De precieze herkomst van deze wijzen, hun namen, zelfs hun aantal worden in de Bijbel niet vermeld.
Er wordt in de Bijbel ook geen aantal van 3 genoemd. Hun aantal werd afgeleid uit de drie cadeaus die zij meenamen: mirre, dat is lekker ruikende hars die in zalf wordt gebruikt. Mirre wordt gebruikt bij het balsemen van de doden, en het verwijst hier dan ook vast vooruit naar de dood van Jezus. Wierook is een symbool voor het gebed en goud staat symbool voor macht. Drie geschenken, dus drie personen. Vanwege deze dure cadeaus werd gedacht dat zij wel koningen moesten zijn.
Caspar, Balthazar en Melchior
In de negende eeuw kregen de drie 'koningen' ook een naam: Caspar, Melchior en Balthazar. In het Duitse Beieren bestond de gewoonte om op 6 januari met gewijd krijt op de huisdeuren de letters CMB (afkorting voor 'Christus Mansionem Benedicat': moge Christus deze woning zegenen) met een jaartal. Toen men geen Latijn meer verstond, heeft de volksmond daarvan de namen van de Drie Koningen gemaakt. De drie koningen zijn: Caspar (een 20-jarige Aziatische jongeman die de wierook schonk), Melchior (een 60-jarige, blanke, Europese grijsaard met een baard die het goud schonk) en Balthasar (een 40-jarige, bebaarde, zwarte man uit Saba, Ethiopië die de mirre schonk).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten